Polskie plakaty, twórczość na pograniczu sztuki i projektowania

Wydawać by się mogło, że w czasach powszechnego dostępu do internetu, tradycyjne formy reklamy niemal zupełnie stracą na znaczeniu. Dużo szybciej i taniej można przecież zamieścić ogłoszenie w przeznaczonym do tego portalu internetowym. Drukowanie ulotek lub plakatów nie jest konieczne. W związku z tym można śmiało założyć, że stopniowo coraz więcej osób będzie rezygnować z tworzenia fizycznie istniejących materiałów informacyjnych i reklamowych, a to z kolei przyczyni się do zaniku takich form wizualnych jak chociażby plakat.

Okazuje się jednak, że współcześni projektanci nie tracą zainteresowania tworzeniem plakatów. Co więcej, coraz częściej starają się, by wykonywane przez nich prace spełniały nie tylko swoją podstawową rolę, jaką jest rozprzestrzenianie informacji. Wykorzystują plakaty, jako pretekst do tworzenia wartościowych wizualnie wypowiedzi artystycznych. Ich postępowanie jest w pełni uzasadnione. Plakaty traktowane jako forma łącząca w sobie funkcje użytkowe i artystyczne, istniały w naszej kulturze już od bardzo dawna.

Polska Szkoła Plakatu

Najbardziej znanym i cenionym przykładem działań artystycznych, których efektem było prawdziwe współistnienie sztuk projektowych i działań czysto artystycznych, była Polska Szkoła Plakatu. Styl ten został stworzony na początku lat pięćdziesiątych przez grupę artystów, z których wymienić należy: Henryka Tomaszewskiego, Józefa Mroszczaka, Jana Lenicy, Wojciecha Fangora, Wojciecha Zamecznika, Macieja Urbańca, Jana Młodożeńca, Waldemara Świerzego, Franciszka Starowieyskiego, Romana Cieślewicza. Warto podkreślić, że choć wszyscy wymienieni artyści zajmowali się tworzeniem plakatów, to często nie posiadali typowego projektowego wykształcenia. Wielu z nich było absolwentami malarstwa. Fakt ten w ogromnym stopniu wpłynął na wizualny charakter tworzonych prac.

Cechą charakterystyczną dla Polskiej Szkoły Plakatu było wykorzystywanie w procesie twórczym tradycyjnych rysunkowych i malarskich technik. Sytuacja ta w dużym stopniu spowodowana była właśnie typowo artystycznym wykształceniem członków grupy. Z drugiej strony wykorzystywanie tradycyjnych form plastycznych, wynikało po części z powodów bardziej prozaicznych. W początkowym okresie rozwoju stylu dostęp do aparatów fotograficznych był mocno utrudniony. Ich użytkowanie często okazywało się także zbyt drogie dla twórców. Sytuacja ta uniemożliwiała naszym plakacistom podążanie za ogólnoświatowymi trendami projektowymi. To z kolei wymusiło stworzenie własnego modelu pracy, który nie wymagałby wykorzystania niedostępnych narzędzi. Wkrótce okazało się jednak, że początkowe trudności przekształciły się w pozytywną dla polskiej sztuki projektowej wartość.

Należy jednak podkreślić, że polskie plakaty cenione były zazwyczaj nie z uwagi na ich walory estetyczne, lecz ze względu na wartościową treść. Tworzone plakaty były odważne i bezkompromisowe, poruszały istotne społecznie problemy. Czasem twórcy Polskiej Szkoły Plakatu ośmielali się nawet na otwartą krytykę panującej władzy. W ówczesnej sytuacji politycznej było to zachowanie niezwykle odważne i bardzo potrzebne. Polski plakat charakteryzował się prostą, malarską formą i bogatą, często dowcipną lub sarkastyczną treścią.

W latach siedemdziesiątych można zaobserwować stabilizację i ugruntowanie się Polskiej Szkoły Plakatu. W późniejszym okresie twórcy zafascynowani zagraniczną, głównie zachodnią sztuką zaczęli stopniowo rezygnować z wypracowanego w poprzednich latach stylu. Niestety okazało się, że wartość artystyczna tworzonych prac nie była już tak wysoka, jak w momentach świetności opisywanego w artykule stylu. Na szczęście czasy, w których polskie plakaty są tylko niezbyt udaną kopią zachodnich prac stopniowo mijają. Zrozumieliśmy, że Polska Szkoła Plakatu stanowi niezwykle istotny element naszej kultury. Jej historia pokazuje nam, że wykreowanie własnej drogi artystycznego przekazu, posiada o wiele większą wartość, niż nawet najbardziej mistrzowskie kopiowanie cudzego stylu.

Plakaty współczesne

Współcześnie młodzi polscy twórcy w doskonały sposób rozumieją lekcję, jaką był fenomen Polskiej Szkoły Plakatu. Chociaż wizualnie ich prace w znacznym stopniu różnią się od plakatów tworzonych przez mistrzów sprzed kilku dziesięcioleci, to wbrew pozorom mają one ze sobą wiele wspólnego. Młodzi projektanci zrozumieli, że plakaty, które tworzą nie powinny być jedynie w banalny sposób ładne. Plastyczne elementy nie mogą być traktowane jedynie jako przyjemna dla oka dekoracja. Aby stały się naprawdę cenione, muszą posiadać wartościowy i interesujący przekaz oraz odpowiednio dobraną wizualną formę. Ważne by plakat tworzył całościową formę, która spójnie łączy w sobie elementy wizualne oraz przekazywaną treść. Współcześni twórcy doskonale rozumieją te zasady. To właśnie dzięki nim polski plakat znów staje się doceniany w świecie sztuki i projektowania.

Jednym z najbardziej cenionych współczesnych polskich plakacistów jest Lex Drewiński Jego niezwykle proste w formie i jednocześnie bogate w treść plakaty zyskały międzynarodowe uznanie. Od roku 1985 Drewiński mieszka w Niemczech, gdzie obecnie pełni funkcję profesora Grafik Design w Fachhochschule Potsdam. Emigracja nie pozbawiła go jednak silnego związku z własnym krajem. Do dzisiaj w plakatach Drewińskiego widoczne jest żywe zainteresowanie sytuację społeczną i polityczną Polski. Plakaty artysty zostały uhonorowane licznymi nagrodami międzynarodowymi między innymi w Meksyku, USA, Grecji i Belgii. W 2000 r. stworzony przez niego „LexICON A–Z” był wystawiony w Centre Georges Pompidou w Paryżu. Zaprezentowana praca to obiekt graficzny odnoszący się do słownika pojęć człowieka XXI w.

Pamiętajmy jednak, że plakaty pomimo swojej artystycznej wartości, są przedmiotami typowo użytkowymi. Jeśli zaczną funkcjonować w naszej kulturze jedynie jako galeryjne lub muzealne obiekty, to właściwie możemy powoli zacząć mówić o ich upadku. W związku z tym dobrze, byśmy wspólnie zadbali o to, by sztuka plakatu wciąż żywo funkcjonowała w społeczeństwie. Jeśli więc zależy nam na tym, by we własnym mieszkaniu posiadać przedmioty, które nie tylko ciekawie wyglądają, ale posiadają również prawdziwą artystyczną wartość, możemy zainwestować we współczesne polskie plakaty. Nie koniecznie musimy wybierać drogie dzieła topowych artystów. Okazuje się bowiem, że wartościowe plakaty tworzą również młodzi polscy twórcy, którzy dopiero rozpoczynają swoją karierę projektową. Przykładem może tu być marka Posterilla, tworząca autorskie plakaty do wystroju wnętrz, które urzekają i zachwycają swoją ciekawą i oryginalną formą i treścią.